کد مطلب:33918 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:118

پیش از سید رضی بسیاری از دوستداران امام علی (ع) و علاقمه مندان به كلام امیرمومنان (ع) به جمع آوری سخنان آن حضرت پرداختند. سخنان و خطبه های علی (ع) از چنان شیوایی و زیبایی و اهمیت و جذابیت برخوردار بود كه در همان زمان صدور حفظ و كتابت می شد.

شریف رضی نخستین كسی نبوده است كه سخنان امیرمومنان (ع) را گرد آورده و نه او اولین كسی بوده كه سخنان ان حضرت را تدوین نموده است، بلكه مردم نسبت به سخنان علی (ع) عنایتی بی اندازه داشتند كه این عنایت و اهمیت را نسبت به سخنان هیچ یك از سخنوران- با وجود بسیاری ایشان، چه در جاهلیت و چه در اسلام - قائل نبودند. سخنان امیرمومنان (ع) در زمان خودش تدوین شده است. مردم سخنان امام (ع) را در همان دوران حظ می كردند و نیز در همان ساعت كه حضرت خطبه ای ایراد و سخنی القا می كرد، ان را می نوشتند، چنانكه «زید بن وهب جهنی» كه از اصحاب آن حضرت است و در مجامع بسیار و جنگهای امام (ع) همراه حضرت بوده، كتابی از خطبه های امیرمومنان (ع) گرد آورده بوده است.[1] همچنین «حارث اعور» برخی از خطبه های حضرت را همان زمان كه ایراد شده تدوین كرده است،[2] و «اصبغ بن نباته مجاشعی» كه از خواص اصحاب امام (ع) بوده، عهدنامه ی مالك اشتر و وصیت امام (ع) بهمحمد بن حنفیه را روایت كرده است،[3] و نیز «شریح قاضی»، «كیل بن زیاد نخعفی»، «نوف بكالی»، «ضرار ب ضمره ضبائی» كسانی اند كه بخشی از سخنان آن حضرت را شنیده و حفظ كرده و برای مردم نقل كرده اند. «جاحظ»یادآور شده است كه خطبه های علی (ع) مدون و محفوظ و مشهور بوده است.[4].

سخنانی كه امیرمومنان (ع) در خطبه های خود ایراد می فرمود یا آن را برای كاتبش آماده می كرد و به كاتب خود املا می فرمود، از همان ابتدا بر حسب سیره ی عرب و سنت حفظ در سینه ی گروهی از اصحاب آن حضرت حفظ می گردید، سپس آنچه به سینه ها سپرده شده بود در اصول اولیه ی شیعه[5] نوشته شد و باقی ماند.[6].

گردآوردن سخنان و خطبه های امیرمومنان (ع) از زمان حكومت آن حضرت آغاز شد و نخستین مولفان كلام علی (ع) اصحاب گرانقدر وی بوده اند. در اینجا به تعدادی از این تالیفات اشاره می شود.[7].

[صفحه 94]

صفحه 94.

1. ن. ك: فهرست الطوسی، ص 148.
2. ن. ك: ابوجعفر محمد بن یعقوب الكینی، الكافی، صححه، علق علیه علی اكبر الغفاری، دارالكتب الاسلامیه، طهران، 1388 ق. ج 1، ص 141.
3. ن. ك: الفهرست الطوسی، صص 63 -62.
4. مصادر نهج البلاغه، ج 1، صص 50 -48.
5. اصول اولیه شیعه چهارصد مجموعه ی حدیثی در زمینه های مختلف اعتقادات، فقه، تفسیر، اخلاق و جز اینها بوده است كه به وسیله ی اصحاب ائمه (ع) از دوران امیرمومنان (ع) تا امام عسكری (ع) صورت گرفته بوده است. این اصول پایه های اساسی معارف شیعه به شمار آمده و بعدها منبع تدوین كتابهای اصلی حدیث شیعه گشته است. ر. ك: زین الدین بن علی بن احمد العاملی (الشهید الثانی)، الرعایه فی علم الدرایه، تحقیق عبدالحسین محمد علی بقال، الطبعه الاولی، مكتبه المرعشی النجفی، قم 1408 ق. ص 72: السید محمد المهدی بحر العلوم الطباطبائی، رجال بحرالعلوم المعروف بالفوائد الرجالیه، حققه و علق علیه محمدصادق بحرالعلوم، حسین بحر العلوم، مكتبه الصادق، طهران، 1363 ش. ج 2، ص 360، مستدرك الوسائل، ج 3، ص 770، اعیان الشیعه، ج 1، ص 140، محسن بن علی الطهرانی المعروف بآغابزرگ، الذیعه الی تصانیف الشیعه، الطبعه الثانیه، دار الاضواء، بیروت، ج 2، صص 135 -125، معجم رجال الحدیث، ج 1، ص 78.
6. الذریعه، ج 14، ص 111.
7. بر اساس: مصادر نهج البلاغه، ج 1، صص 66 -51.